شیوه ارائه یک متن علمی (گزارش یا مقاله)

بسمه الحکیم

یکی از روشهای بیان مطالب علمی، نگارش گزارش علمی یا مقاله است که معمولا به سه دسته «علمی ترویجی، علمی مروری و علمی پژوهشی» دسته بندی می شود. به پیوست شیوه نامه ای برای ارائه یک مقاله تقدیم می شود. امید است برای دانشجویان و پژوهشگران مفید بوده و بعنوان زکات علم، مرضی پروردگار قرار گیرد.

بسمه الحکیم

شیوه ارائة تحقیقات دانشجویی در قالب یک نوشتار منسجم (مقاله)

جهت بهره گیری بهتر از سمینارهای دانشجویی کلاس، مناسب است مطالب آن بصورت مکتوب در قالب یک مقاله نیز تنظیم گردد تا برای دانشجویان این کلاس و دیگر دانشجویان قابل بهره برداری بوده و بعنوان یک «محصول» تولید علم از این کلاس به یادگار بماند. یک نوشتار علمی از سه وجه «ساختار، محتوا و شکل» قابل بررسی است. در اینجا به ساختار و شکل متن تحقیقات اشاره شده و محتوای تحقیق دانشجویان بصورت حضوری و متناسب با هر پژوهشی، طی مشورت و راهنمایی استادان بحث خواهد شد.

ساختار کلی مقاله حداکثر در 15 صفحه (3 صفحه اول شامل جلد و چکیده و فهرست و 2 صفحه آخر منابع و مأخذها و 10 صفحه میانی، محتوای تحقیق) به ترتیب زیر می باشد:

1.        جلد شامل: عنوان پژوهش، نام درس، استادان و گروه دانشجویان پژوهشگر، تاریخ تنظیم.

2.        چکیده: خلاصه ای از پرسش تحقیق، روند انجام تحقیق و نتایج آن (حدود 300 کلمه). به همراه یک خط واژگان کلیدی: حداکثر 5 کلمه. (جمعا یک صفحه)

3.        فهرست مطالب (یک صفحه)[1] به همراه ارائه نمودار نشان دهندة ساختار تحقیق

4.        مقدمه (دو صفحه): شامل تبیین موضوع و طرح مسأله، در سه محور زیر[2]: 

1.        چیستی موضوع و تعریف مسألة تحقیق، بررسی موضوع از زوایای گوناگون (ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق).  

2.        چرایی انجام تحقیق (ضرورت انجام این پژوهش): هدف از تحقیق در راستای هدف کلی کلاس؛ مثلاً اگر هدف درس، ... است، موضوع این تحقیق، چه نقشی در برآوردن این هدف ایفا می کند؛ و بطور خاص، پرسش تحقیق چیست. یادآوری می گردد که اهداف تحقیق که در این مقدمه بیان می شود، بایستی همان مواردی باشد که در قسمت نتایج به آنها پرداخته می شود. یعنی بین مقدمه و نتیجه ارتباط منطقی وجود دارد.

3.        چگونگی انجام تحقیق (روش تحقیق): اینکه اطلاعات از چه منابعی (مکتوب/میدانی/اینترنتی ...) با چه معیارهایی، با چه روشی بدست آمده و چگونه در راستای پاسخ دادن به پرسش تحقیق سازماندهی شده است.

5.        مطالب محتوای تحقیق و تولید داده ها؛ شامل سرفصلهای مورد نظر و نتیجه گیری هر بخش.

6.        جمعبندی: پاسخ پرسش تحقیق (موضوع درس و هدف تحقیق) در قالب پیشنهادها یا توصیه ها (حداکثر پنج مورد) که می تواند از جنس بینش و رویکرد (بنیادی) یا روش و راهکار (کاربردی) باشد.

7.        فهرست منابع و مأخذها: به ترتیب، منابع فارسی، لاتین، اینترنتی و ... .

8.        پیوست ها: درصورتیکه مطالبی برای درک بهتر موضوع ضروری است، اما حجم آن زیاد است (بیش از 10 صفحة مصوب)، می تواند در پیوست ارائه شود.

9.        در نهایت، می توان با تقدیر و تشکر از افراد مؤثر بر این پژوهش، مطالب را پایان داد.

برخی اصول شکلی نگارش مقاله:

شکل ارائة کارها بصورت زیر می باشد:

·      گزارش ها در قطع (A4) تنظیم شود.

·      متن گزارش با فونت (Mitra) و شمارة 14 و فاصلة خطوط 1.2 نوشته شود. عنوان های اصلی با شمارة 20 برجسته (Bold) و عنوان های فرعی با شمارة 16 برجسته (Bold)

·      فاصلة حاشیه (Margin) از سمت راست، 3 و از سه طرف دیگر 2.5 سانتیمتر باشد.

·      شمارة صفحه در قسمت پایین وسط بوده و به این ترتیب نوشته شود: «صفحة 3 از 20»[3]

·      کلیة تصاویر، نقشه ها، جدول ها، دیاگرام ها و ... دارای شماره، عنوان و مأخذ باشند[4].

·      شیوه ارجاع درون متن: ارجاع مختصر (نام خانوادگی نویسنده، تاریخ نشر و صفحه) و اگر از بیش از یک اثر از نویسنده ای استفاده شده است به ترتیب درون پرانتز چنین می آید: (نام خانوادگی نویسنده، نام کتاب یا مقاله، صفحه).

·      ترجمه معادل های غیر فارسی اصطلاحات و نام ها در مقابل برگردان آنها درون پرانتز آورده شود.

·      فهرست منابع و ماخذ مقاله بر اساس نام نویسنده الفبایی شود، به شرح زیر:

o کتاب: نام خانوادگی، نام (نویسنده)، نام کتاب، شماره جلد، (مترجم یا مصحح و ...)، ناشر، محل نشر، سال نشر.

o مقاله: نام خانوادگی، نام (نویسنده)، «عنوان مقاله»، مترجم، نام مجله یا نشریه یا روزنامه یا دایره المعارف، دوره یا جلد (در مورد نشریه)، شماره، تاریخ نشر.